Ik ben een beetje geobsedeerd geraakt door deze grafiek:
Hij is door iemand die erg dicht bij me staat en wiens mening ik respecteer op Facebook geplaatst en ik kan nergens vinden waar hij vandaan komt.
Ik heb bij de persoon in kwestie het volgende commentaar geplaatst:
Waar heb je deze grafiek vandaan? Ik kan hem bij het CBS nergens vinden, niet als ik via het plaatje zoek en ook niet met zoektermen. Als ik een reverse image search doe dan krijg ik resultaten van Twitter en Facebook maar als ik dan klik kan ik het bijbehorende bericht niet vinden, waardoor ik denk dat die berichten misschien verwijderd zijn. Ik vind het maar een rare grafiek. Waar zijn de griepgolven van 2015 en 2018? De oversterfte was 12% voor 65-80 en 10% voor 80+ in 2020, dat zou ik toch in ieder geval een beetje terug moeten zien?
Zij reageerde dat de grafiek van een vriend kwam, en de vriend in kwestie postte daarop dit:
poeh weet ik ff niet meer maar de cijfers komen als t goed is gewoon van het CBS. Let op dit zijn percentages he, geen absolute getallen. We hebben te maken met bevolkingsgroei en vergrijzing dus het is logisch dat er gemiddeld elk jaar meer mensen overlijden. In 2019 was er sprake van ondersterfte icm een zeer zwak influenzaseizoen. In absolute getallen zijn er derhalve in 2020 nog nooit zoveel mensen overleden maar als je dat als percentage afzet tegen het totaal aantal inwoners is er niet heel veel aan de hand. Naar mijn mening althans niets dat de huidige draconische maatregelen zou rechtvaardigen.
Klinkt plausibel. Verder is het natuurlijk ook zo dat we te maken hebben gehad met lockdowns en dat de getallen er veel erger uit hadden gezien als we het virus op zijn beloop hadden gelaten. (Want exponentiële groei, lelies op vijvers enzo.) Dus wellicht is de grafiek correct.
Toch wil ik graag weten uit welke cijfers de grafiek gegenereerd is, en dat iemand me uitlegt wat er begin deze eeuw aan de hand was dat het percentage zoveel hoger was als in 2020. Ook als je zegt “er waren toen minder ouderen” dan zou je nog steeds verwachten dat het percentage stabiel blijft, toch?
Op zoek naar de oorsprong
In mijn zoektocht naar de oorsprong heb ik de titel van de grafiek weggeknipt en een gezocht op alleen de grafiek. Dit met de theorie dat de titel er wellicht later bij is gezet en de grafiek met een andere titel ergens te vinden is. TinEye vindt niets, en Google geeft me alleen resultaten van andere grafieken die een beetje op deze grafiek lijken, maar heel ergens anders over gaan. Helaas, dus.
Volgens Google is het plaatje ooit gepost door Thierry Baudet op zijn Twitter en zijn Facebook. Maar ik heb geen duizenden volgers, dus ik vrees dat ik geen antwoord krijg als ik de vraag aan hem stel.
De link is ook gepost door iemand op Twitter die zichzelf M@rt!n noemt, die zo te zien heel erg veel op Twitter is. Ik gok dat de tweet nog ergens in zijn tijdslijn staat maar hoeveel ik ook scroll, ik kan hem niet vinden (en google linkt irritant genoeg niet direct naar het bericht zelf maar alleen naar het profiel.) Ik heb hem een berichtje gestuurd om te vragen wat hij over de grafiek te zeggen had. (Update hierover: M@rt!n heeft geantwoord dat hij de grafiek niet zelf had geplaatst, maar er wel op gereageerd had. Het is interessant om te weten dat Google dus ook zulke zoekresultaten geeft. Ik had nog zoveel door M@rt!ns tijdlijn kunnen scrollen, ik zou de grafiek nooit gevonden hebben.)
Ik ben geen factchecker
Ik ben geen factchecker. Ik ben docent Engels, ik beheer de website hoezegjeinhetEngels.nl en op het ogenblik ben ik vooral moeder van een baby en een kleuter.
De reden dat ik dit hele verhaal op mijn website zet is zodat andere mensen die op het plaatje zoeken meer vinden dan alleen niet-te-vinden sociale media posts. Lieve mensen, ik weet het óók niet. Ik hoor het graag in de comments als iemand meer informatie heeft. Het allerliefste krijg ik de getallen van het CBS waar de grafiek mee gemaakt is. Ik wil best een beetje rekenen en een eigen grafiek maken om te kijken of het overeenkomt, maar ik kan online bij het CBS de relevante getallen niet vinden.
I have a dream
Er zijn natuurlijk duizenden van dit soort grafieken, misschien meer. Veel van de mensen die ze zien op sociale media zijn zoals ik, ze willen het niet zomaar klakkeloos geloven, ze willen er meer over lezen. Facebook heeft dan heel handig een optie om rechts te klikken op het plaatje en dan via Google te zoeken waar het plaatje nog meer gebruikt is. Maar vaak is er dan niets zinnigs te vinden.
Ik droom van een wereld waarin er een fact-checking website bestaat die al die virale posts bijhoudt en over elk plaatje en grafiek achtergrondinformatie geeft. Mensen die intussen al overtuigd zijn van hun mening zullen er niet door over de streep getrokken worden, maar de middenmoot die gewoon probeert het hele verhaal te begrijpen zou er erg door geholpen zijn. Denk ik, tenminste.
Goed, ik moet weer naar mijn kinderen. Ik zal dit artikel aanpassen als ik meer informatie vind.
Update 1:
Ik heb het ook maar gewoon aan het CBS zelf gevraagd. Nogmaals, ik heb heel weinig volgers op Twitter, dus waarschijnlijk doen ze er niets mee, maar het is goed om het te proberen, toch?
(Ik had ook nog een andere vraag gepost, want ik vond de pagina www.cbs.nl/feitoffictie en ik dacht, hoera, mijn droom is aan het uitkomen! Maar er is nergens om op te klikken. Ik gok dat ze hem hebben uitgezet omdat het te druk werd met de aankomende verkiezingen?)
Update 2
Ik was al fan van het CBS, en nu ben ik dat nog meer (al is die “feit of fictie” pagina uit de lucht gehaald, dat is dan wel jammer. Het bleek een foutje dat hij nog online stond, maar gelukkig kun je nog steeds mailen naar de infoservice)
Anyhoo, M@rt!n reageert niet, maar het CBS wel:
Dus een eerste vraag is al beantwoord: deze grafiek komt niet direct vanuit het CBS, maar is door iemand zelfgemaakt. Daarmee kan hij nog steeds prima kloppen, natuurlijk. De grafiek doet het ook niet voorkomen dat hij direct van het CBS komt, alleen dat de cijfers van het CBS komen.
De link die ze geven is super, daar kan ik wat mee. Ik kan alvast deze tabel genereren:
Ik ga nu kijken of ik erachter kan komen wat dat sterretje achter 2020 betekent (aardig belangrijk), en of ik ergens de totale populatie 65+ kan vinden per jaar. Daarna kan ik in excel kijken of ik de grafiek na kan maken.
Update 3
Het sterretje betekent dat de cijfers voorlopig zijn, maar CBS rekent er zelf ook mee, dus ik neem aan dat ze kloppend genoeg zijn voor dit soort statistiek.
Ik heb intussen de boel nagerekend in excel (toen ik psychologie studeerde was er een docent die vond dat studenten excel zouden moeten kunnen en die heeft daarom een excel-cursus in zijn lessen gestopt en, serieus, soms denk ik dan ik aan die excel cursus meer gehad heb in mijn leven dan aan die hele studie psychologie) en ik hoef geen grafiek te genereren om te zien dat bovenstaande grafiek klopt.
Dus wat is er aan de hand? Hoezo gingen er begin deze eeuw procentueel meer ouderen dood? Zo heel ver is de medische wetenschap in de laatste 15 jaar toch ook niet vooruitgegaan?
Update 4
Toen de baby in bed was had mijn vriend gisteren tijd om mee te denken en hij maakte de volgende opmerking: vanaf 2010 is de baby-boom generatie 65 geworden, waardoor de groep 65+ relatief jonger wordt en er dus minder mensen in die groep doodgaan. Het CBS splitst de getallen uit naar 65 – 80 jaar en 80+, dus om de babyboomers te verwijderen heb ik een grafiek gemaakt van alleen de 80 plussers:
De curve blijft vergelijkbaar, dus mijn vraag blijft, wat was er t/m 2003 aan de hand?